رخ و چەودیری.. تەکانەيل دۆلار عراقیەگان نیگەران کەێد و مەترسیەیلیگ لە شۆڕش گشتگیریگ
شەفەق نیوز/ بازاڕەیلیگ بی کار و رەوشیگ ئابووری هەڵپرکیاگ و دەروینەیلیگ نیگەران، ئەیە شیوەی تەکانەیل دۆلارەگەس ک داگە عراق، و بڕواییەگە شیوان و نرخەگان لە ئاڵشتبوینیان وەردەوامن، ئەرزانکردن دینار ئەرا ئاست گەورایگ، ک خوەی کەمترینە لە ساڵ ٢٠٠٣ تا ئیسە، وە کوتپڕ نرخەیل چشتەگان بەرزەو کرد، ک بویە زەرەدیگ لە ئاستەیل ژیان و گوزرانی.
پسپۆڕەیلیگ ئابووری: رەفتار ناکاوی شکەست تیەرێد
پسپۆڕ ئابووری هیلال تەحان ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئووشێد: بەرزەوبوین نرخ خەرجکردنەگە وەی شیوە، لەلای گشت چەودیرەگان کار ناکاوییگ بوی، و شۆک گەورایگ لەلای گشت چەودیرەگان دروس کرد تەنانەت داراییەگان ک چەودیری ئابووری عراق کەن، تەنانەت ئەوانەیش ک لە عراق کار لە خەرجکردن کەن.
تەحان هەمیش ئووشێد: رەفتارە ناکاوییەگە شکەست هاوردەس لە وەڕێۆبردن سیاسەت پویلی لە هەر دەوڵەتیگ لە جهان، و وتیش؛ بایەد بوی بەرزەوکردنەکە و پلە بویاتاد تا گرفتەیلیگ لەناوبەین بسین و بفرووش و جوولەی بازاڕەگان نەوود.
تەحان ئاماژە کەێد ک ئی بەرزەوبوینە وە شیوەی خراویگ لەبان بەرزەوبوین نرخەگان هاتەو، وهەمیش هەرەسناکی بەشیگ لە بازرگانەیل و گیرهاوردن چشتەگان و بەرزەوکردن نرخەگانیان لە دووقات زیاتر، و دووپاتکرد ک ئی بەرزەوبوین ناکاوییە کاریگەری لەبان جوولەی بازاڕەگە داشت و هیشت بیکارەو بوزد، و بوودە هووکار لەناوبردن چینە ناوڕاسینەگە و فەرمانبەرەگان، و چینە هەژارەگەیش وەشیوەیگ سرووشتی لە جارانییان هەژارترەو بوون، چوونکە خواردەمەنیەگان و خزمەتگوزارییەگان ئەوەسا بەرزەو بوون.
تەحان هەمیش وت: خراوبوین رەوش ئابووری لە وڵاتەگە بوودە هووکار شۆڕش جەماوەری گشتگیریگ لە ئاست وڵاتەگە، و ئەنحامەیلی وەخاسی نیەتێەنەو، و لە خود وەختەگە سەرسام بوی وەی بڕیارەیل لەی شیوە.
عەبدولرەحمان مەشهەدانی ماموستای ئابووری سیاسی لە زانکۆی عراقی وت: ناکاویەگە لە بازاڕە ناوخۆییەگە ولەبان تاکەکان و بازرگانەگان فرە گەورا بوی، و دیاریکرد ک ئی بەرزەوبوینە ئەوەسا بوودە هووکار بەرزەوبوین ئاست پەنام و ئیجا حکومەتەگە نێتوەنێد کۆنتڕۆڵی بکەێد.
مەشهەدانی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز دیاری کەێد ک رێژەی نرخەگان لە بازاڕەگان ئەرا دەور ٢٤ لەسەد بەرزەو بوی، و ئیجا ئی نرخەیلە تا ماوەیگ مینن، و ماوەیگ خوازێد تا دۆلارەگە ئارام بگرێد، و پێشبینی کرد ک ئارامگردنەگە دویای بڕیارداین بوودجەی ٢٠٢١ باێد.
پەرلەمانتار نەدا شاکر جەودەت دووپاتکرد ک حکومەت وە بەرزەوکردن نرخ دۆلار وەرانوەر دینار عراقی پویلەگە خستە روی ئاو و سامەگەی لەدەس دا.
جەودەت ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: نرخەگان بازاڕەیل کۆفرووشن لە بەغداد بەرزەو بوین، ئیجا هاووڵاتی عراقی کریا قوربانی لە کەمەوکردن شایستەیلیگ و باج چەسپانن لەبان مووچەگانی، وهەمیش بەرزەوکردن دۆلار.
جەودەت هەمیش ئووشێد؛ حکومەت رەفتار وەرزی ئاوخستن پویلەگە وەکار هاورد دویای داوەزانن ئەرزش پویل عراقی، و دیاریکرد ک هیچ دەوڵەتیگ نییە ئی داهاتەیڵ تەفتیە و خەیرە بیاشتاد و وەی شیوە دینار ئەرزانەو بکەێد، وەتایبەت ئەگەر زانستیمن ک گشت چشتەگان لە دەیشتەو هاوردە کریەن.
جەودەت دووپاتکرد ک حکومەتەگە رویکردە لاوازترین چینەگان کۆمەڵگاگە چوونکە خوەی توانای لەناوبردن حووتەیل گەندەڵی نەیرێد و کارەیل خوەی بوێدە ریەو و سیاسەتەیل خوەی وە شیوە خاسەگە وەجی بارێد.
بازرگانەیلیگ: بازاڕەگان بیکارەو بوین
بازرگان محمد حەسەنی تایبەت لە فرووشتن قاوەیل سەفەری لە بازاڕ جەمیلە ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئووشێد؛ گشت چشتەگان ١٠٠ لەسەد هاوەردە کریانە، ک وە دۆلار سینیەن.گ، و دیاریکرد ک ئی چشتەیلە لە تورکیا و ئیران هاوردە کریەن.
وتیش؛ بەرزەوبوین نرخ دۆلار وەی شیوە هیشت نرخ چشتەگان ئەرا نزیکەی ٢٠ لەسەد بەرزەو بوون، و دووپاتکرد ک ئی جیوازییە لەناونی نرخەگان هاووڵاتییەگە باجی دەێد نەگ بازرگانەکە.
وتیش؛ لەوەخت راگەیانن لە چەسپانن نرخ دۆلار لەلایەن بانک ناوەندی، و بازاڕەگە لە ( جەمیلە) نیمچە بیکارییگ وەخوەی دوینێد، تا فرووشتنەگە تەنیا بکەفێدە پای پرسیارکردن لە نرخەگان، وفرەیان لە ری مۆبایل بوون.
لەلای خوەییش، بازرگان ئەبو سەجاد خاوەن دوکان خواردەمەنی فرووشتن لە بازاڕ کۆفرووشتن ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئووشێد؛ بازاڕ جەمیلە ئمڕوو لە کڕیارەگان چووڵەو بوی لەوەر بەرزەوبوین نرخ دۆلار، و نرخەگان هەمیشە فرە لە جارانی گرانترەو بوین.
و ئاماژە کرد ک فرەی خواردەمەنیەگان هاوردە کریانە و وە بەرزەوبوین نرخ دۆلار کاریگەر بوبه، ک نرخەگان وە ئاست ١٥ تا ٢٠ لەسەد بەرزەو بوین.
باوگ سەجاد دیاریکرد ک بەرزەوبوینەگە تەنیا لە چشتە هاوردەگان نەوی بەڵکم تەنانەت چشتە ناوخۆییەگان هەمیش بەرزەو بوین و ئاماژە کرد ک خای خۆماڵی زیاتر لە ١٠ هەزار دینار بەرزەو بوی تا نرخ کارتوونیگ رەسیە ٧٠ هەزار دینار.
هاووڵاتییەیلیگ لە ئایندە رخیان چوود
ژمارەیگ له هاووڵاتیبەگان رخیان لە دویارووژ نشان دان، وەتایبەت وەگەرد خراوبوین رەوش ژیان و گوزرانی ک هووشیاری لە زیایبوین بیکاری و هەژاری لە وڵاتەکە دەێد.
محمد عەلی ئەمین ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئووشێد: دەوڵەتەگە رور کردە سزادان هاووڵاتیی ک لەلایەن داراییەوە شەکەتە، لەجیای ئەوەگ ئاست ژیانەگەی بەرزەو بکەێد، ئیجا ئی بەرزەوبوینە لە نرخ دۆلار ئەوەسا هەژاری و رێژەی بیکاری لە عراق بەرزەو کەێد.
ئەمین هەمیش ئووشێد؛ گشت بڕیارەگان ئی حکومەتە و دویاتریان بەرزەوکردن نرخ دۆلار ئەرا هاووڵاتییەگە خراو بویە و زیانی زیایەو کردگە.
لەلای خوەییش هاووڵاتی محمد حەمزە ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: هاووڵاتیەگە بڕاوگەی وە دینار عراقی لەدەس برد، لەوەر بەرزەوبوین ناکاوی لە دۆلار.
حەمزە ئاماژە کەێد ک هاووڵاتییەگە واز لە فرەی چشت و خزمەتگوزاری هاورد ک ئەوسا وەکاریان هاوردیاد، و تەنیا کەفتە بان چشتە سەرکیەگان لە خواردن و نووشین، و مەزەنە کرد ک ئەوەسا جوولەیگ جەماوەری دژوه حکومەت بوود لەوەر خراوبوین رەوشەگان.
وەرجەیە، بانک ناوەندی عراقی بڕیار بەرزەوکردن نرخ فرووشتن دۆلار ئەرا بانک و کۆمپانیایل خەرجکردن لە ١١٨٢ دینار ئەرا ١٤٦٠ دینار دا، وە ئامانج قەرەبووکردن دویاچگن داهاتە نەفتیەگان ک لەوەر خراوبوین نرخەیل نەفت هات.
