بڕیاريگ "ناكاوي" وەزارەت نەفت عراق... هووشداری و رەخنەگردن لە هەشمارکردن ئەلیکترۆنی لە بەنزینخانەیل

 ئابوریناسەیل دووپات کەن کە ژیرخان پویلداین ئەلیکترۆن لە ئاستیگ نییە کە ری وە ئاڵشتکردن پویل لە کاش ئەرا پویلداین ئەلیکترۆنی، یەیش ئەوە دەرخەێد کە ئەو بڕیارە بوودە مدوو قەیران سزەمەنی لە وڵات ئەگەر وەزارەت رک لەبان جیوەجیکردنی بگرێد.

 ئەو لێدوان شۆککەرە

  وەزارەت نەوت عراق راگەیان کە کۆمپانیای بەشەوکردن بەرهەمە نەفتییەیل سیستم پویلداین ئەلیکترۆنی لە گشت بەنزینخانەیل وەکار تیارن، لە سەرەتای ساڵ ئایندەو دەسوەپی کەێد.

 وەزارەتەگە لە بەیاننامەیگ وت: “وەگورەی رینمایی حکومەت، وەزارەت نەفت بڕیاردا سیستەم پویلداین ئەلیکترۆنی لە گشت وێستگەیل وەکار بارێد، و مامەڵەکردن وە پویل لە 1- 1- 2024ەو بووسیەێد”.

 کۆمپانیاگە، جویر راگەیانن وەزارەتەگە، داوا لە خەڵکەگە کرد، وە میکانیزم  سەردەمیانە لە کەرت بەشەوکردن، هاوکاری وەردی بکەن ئەرا خزمەت بەرژەوەنی گشتی، لە ری وەدەسهاوردن کارت پویلداین ئەلیکترۆنی تا گشتی بتوەنێد وەو شیوەی نوو میکانیزمەیل سزەمەنی بسینن، و سوودمەندبوین لەو خزمەتگوزاریە کە لە کەرت بەشەوکردن پیشکەش کریەێد.

 بارگرانییگ نوو

 چەودیارەیل نووڕن کە بڕیار جەمەوکردن ئەلیکترۆنی بارگرانییگ نووە ئەرا خەڵەکەگە، وەتایبەتی خاوەن داهات و خاوەن تەکسیەیل کە ماستەر کارت نەیرن.

وتیش "بیجگە لەوەیش، تەواو پارێزگایل کە خاڵ پویلداین ئەلیکترۆنی لە هویچ وێستگەیگ لەناویان نییە، یەیش لە گەردن وەزارەت نەفتە هاوشان بانکە ئەهلیەیل و کۆمپانیایل پویلداین ئەلیکترۆنی، کە ئاست ژیرخان خاسیگ دروس نەکردنە، ئەرا ئاڵشتکردن لە پویل کاش ئەرا پویلداین ئەلیکترۆنی، وە تایبەت کە فرەی ئامێرەیل پویلداین ئیمەیڵەگە وەسەر چگە.

 ئەو پسپۆڕ ئابورییە ئویشێد "بیجگە لەوەیش، کراکارەیل بەنزینخانەیل نیەزانن چوین ئەو ئامێرەیلە وە شیوەیگ دروس وەکار بارن، چوینکە هوکارەیان نەکریایە، یەیش وەربەستیگە لەوەردەم جیوەجیکردن ئی ریکارە".

 کلتور پویلداین ئەلیکترۆنی

 وتیش:  "عراق هەرلیوا  کەمی کولتور پویلداین ئەلیکترۆنی هەس، یەیش لە کەفێدە گەردن بانک ناوەندی عراق و بانکە ئەهلیەیل و کۆمپانیایل پویلداین ئەلیکترۆنی کە هویچ چالاکیگ راسی ئەنجام نەیاس ئەرا بڵاوکردن کلتور پویلداین ئەلیکترۆنی تا ڕزگاریان بوود". 

عومەر حەلبوسی پسپۆڕ ئابووری وتیش “هوکار نفرەتکردن راسییگ هەس کە لەلایەن بانکەیل و کۆمپانیایل پویلداین ئەلیکترۆنییەو چەسپیاگە، سەرەتا لە سەختی وەدەسکەفتن ئەو کارتەیلە و ناپاکیی بانکەیل لەباوەت بەڵگەنامەی بسینەیل و لە فرە جاریش وەبی ئاگادارییان، کە هیشتیە مەردم دوودڵ بوون لەی کارتەیلە”.

 لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وتیش"هەمیش نرخ زیاییگ ئەرا دەرکردن کارتەگە هەس، و میکانیزم وەکارهاوردنی ئاشکرا نەکریایە، یەیش هیلێد مەردم دویرەو بکەفن لە کارت ئەلیکترۆنی، و کۆمیسیۆنیش هەس کە لە هەر پویلیگ ئەلیکترۆنی لە کڕیارەو بریەێد کە خەرج دیرێد". کە پویلەگەی زیاتر لە پویل نەختینەییە، هەمیش رینمایی ئەنجومەن وەزیرەیل کە کۆمیسیۆنەگە لە مەردم نەوڕیەێد، بەڵکم لە خاوەنکارەو بڕیەێد.”

 ئحەلبوسی لە کۆتایی وتیش: گشت ئی هوکارەیلە هیلێد جیوەجیکردن پرۆسەی ئاڵشتکردن ئەرا پویلداین ئەلیکترۆنی سەرکەفتگ نەوود، لە راسیەو وڵات چوودە ناو قەیرانیگ ئەگەر چارەسەری وەرجە جیوەجیکردنی نەوود ئەرا دویرکەفتن لە هەر قەیرانیگ، و ئەو ئاڵشتبوینە نەرم وەرەو پویلداین ئەلیکترۆنی بچوود، کە کارمەنەیل بانک خوەیانیش ئاگاداری نیین، ئەنوی ئەرا مەردم ئاسایی چوین؟

بەرژەوەنی هاوڵاتی سەرەتا

 لەلای خوەییش شارەزای ئابوری، عەبدولڕەحمان ئەلشێخلی، باس ئەوە کەێد کە “بایەس بوی ماوەیگ وەرجەیە ئاشکرا بکریەێد،  ئەرا کارکردن لەبان پەروەردەکردن خەڵکەگە و چاشیانیان وە سوودەیل وەکارهاوردن ئامێر پویلداین ئەلیکترۆنی، و ئەرا جیوەجیکردن چشتیگ کە تەما  بخەێدە وەر مەردم ئەرا فرووشتن بەرهەمە نەفتییەیل وە کەمتر لە نرخ کاش،  وەلێ دەسکردنی وەی شیوەی ناچاریە، زیان وە مەردم رەسنێد و بوودە مدوو  کەمی سزەمەنی.”

شێخلی ئەرا ئاژانسی هەواڵی شەفەق وتیش: “لە وەرز زمسان مەردم سزەمەنی وە وەردەوامی خوازن ئەرا  گەرمکەرەیل، هەرکەسیگ ئامێر پویلداین ئەلیکترۆنی یا کارت ئەلیکترۆنی داشتوود ئەو سزەمەنیە سینێد  و لە بازاڕ سیا فرووشێدەی، ئەراوە کار نوویگ بازاڕ سیا دروس بوود بیجگە لە بازاڕ ئاسایی”.

 دیاری کەێد کە “لە بەرنامەی وەزاری محەمەد شیاع سودانی وەکارهاوردن ئامێر پویلداین ئەلیکترۆنی دیاریکریاس، بەڵام بڕیارە وەزارەت نەفت سەرەتا بەرژەوەنی هاوڵاتی لەوەرچەو بگرێد وەرجە ئەوەگ وەرپرسەیل رازی بکەێد، پەنا وە بژاردە بەێد لەوانەگ پاڵپشتیکردنی لەی ئامێرەیلە کەن، و مامەڵەکردن وەردیان وە شیوەیگ کە کاڵیان بیەێد و ناچاریان نەکەێد، یەیش وە تەواوی ڕەتی کریەێدەو”.

 رخ لە ساختەکاری

 لەوەرانوەر ئەوە عەلی دەعدوش، لێکۆڵەر لە کاروبار ئابووری و ناودەوڵەتی، ئویشێد "فرەی ئەندامەیل کۆمەڵگە مامەڵەی بانکی نەیرن و ئاشنای کولتور پویلداین ئەلیکترۆنی نیین (بیجگە لە فەرمانبەرەیل)".

 دەعدوش ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئویشێدیش ناچارکردن کڕیار ئەرا مامەڵەکردن وەرد کارت پویلداین وەبی ئەوەگ ناوەڕۆکەگەی بزانێد، مەردم خەێدە  وەر خەڵەتیان لەلایەن بڕیگ لەو  کەسەیلە کە لە ئیجویر گوڵەمیگ ماسی دگرن، یا باندەیل هاوشیوەی کە کاریان دزی ئەلیکترۆنیە، نموونەی فرەیگیش لە سەردەم ئیمە هەس."

 لە  قسەیلی وتیش  شمارەی فرەیگ لە فەرمانبەرەیل هەس کە وەکوتپڕ مووچەیان لە کارتەگە کیشنەو،  یەیش لەوەر نەوین دڵنیاییان وە سیستەم بانکی، لە ئەنجام دووارەبوین نەرێنی و سزایل،  و چشتەیلیگ ترەک کە کاریگەری لەبان شمارەیگ بانک بویە، وەتایبەتی لە سەرەتای ساڵ ٢٠٢٣ەو”.

 لەباوەت خاسیەگەی، دەعدوش باس کەێد کە زە “زیایبوین کولتور پویلداین ئەلیکترۆنی ئەرا دانیشتگەیل گشت کۆمەڵگا، ئەوە خاسە، و وەی شیوە گەشەسەنیگ شارستانی فیکری تیەرێدە ئارا کە هاوتەریبە وەرد وڵاتەیل هاوسا  وڵاتەیل جەهان”.

 وتیش “یە بوودە مدوو دروسکردن بازاڕیگ ئەلیکترۆنی کە هاتێ بڕەسێدە فرووشیارەیل سەوزە و میوە و هاوشیوەیلییش و یەیش لە وڵاتەیل خاوسا پراکتیزە کریەێد و وەی شێگیوەیەش ئامانج بنەڕەتی و خوازیاگ ئەرا گامەیل وەرەو  وازهاوردن پویل کاش و کەمکردنە مامەڵەکردن وە کاش، کە سوودەیلی کاریگەرییە گرنگەیل لەبان گورجی ئابوورییە گەورەیل لە وڵاتەگە هەس.”