"پاتشای دیپلۆماسی نەرم" دەر ماڵ گشتی لە بەغدا کوتێد: یە گیچەڵ و یەیش چارەسەرەگەی

لە جیای پەیوەندی میدیایی و سیاسی یا قسە وەشانن لە دویرەو، وە شیوەیگ کە تیر هویچیگ نەکەێد، نێچیروان بارزانی لە پایتەخت فیدراڵی، ویرەداریی نشان دەێد لە خستنەڕوی ئەو پرسەیلە کە بایەسە وەبی دووڕویی چارەسەر بکریەن،  یەیش رێبازیگ یەکگرتگە لە گشت سەردانەیل وەرینی ئەرا بەغدا و تەنانەت لە جموجویل ناو لە هەرێم و  لە گشت گامیگ هەرێمی یا ناودەوڵەتیی.

سەردانەگەی نێچیروان بارزانی  وەگەرد وتارە دیارەگەی تیەێد کە لە مانگ ئایار 2023 لە پایتەخت عراق لە ناو بەشداریکردنی لە "کۆڕبەند عراق ئەرا سەقامگیری و خوەشگوزەرانی" راگەیان کە "بەغدا قویلایی ستراتیژی هەرێم کوردستانە".

ئەراوە سەرۆک هەرێم راستەوخۆ پەیوەندیدارە وەوەگ لەورا رویدەێد   و وەی واتە دیدارەیل بەغدا گرنگی ناوازەی خوەیان دیرن، وەتایبەتی وەگەرد سەرۆکوەزیرەیل  محمد شیاع سودانی کە دوو لویتکەی گرنگ وەرد جۆ بایدن سەرۆک ئەمریکا و وەگەرد رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆمار تورکیا ئەنجام داگە.

ئەوەیش زانیاس کە سودانی نوێنەرەیلیگ لە هەرێم کوردستان وەرد خوەی ئەرا سەردان واشنتۆن برد،   پەیوەندی وەرد هەولێریش یەکیگ بوی لە باوەتە سەرەکییەیلی وەرد بایدن و وەرپرسە باڵایل ئەمریکا، کە کردار خوەی نیشاندا ئەرا چارەسەرکردن قەیرانەیل وەرد حکومەتی هەرێم، چ لە پرس هەناردەکردن نەفت ئەرا تورکیا، یا پرس مووچە، یا سەختەیل رەوش ئەمنی هاوبەش.

وەگورەی بەرژەوەنی خود سەرۆکایەتی هەرێم کوردستان، دیدارەیلی ئەرا نموونە، هادی عامری، سەرۆک هاوپەیمان “نبنی” لەخوەی گرد، کە رووشنایی خستە بان گرنگی جموجویل بەغدادی سەرۆک هەرێم، جویر ئەوەگ راگەیان، ئامانج سەردانەگەی “پەیوەندیەیل ناوەین هەرێم کوردستان و حکومەت فیدراڵی قایم بکەن وەخاتر چارەسەرکردن کێشەیل ئیسە”، دووپات لەبان ئەوە کرد که “رووژ له دویای رووژ ئەو گیچەڵەیلە هانە ری چارەکردن”، وتیش نێچیروان بارزانی “هەر خوەیە که پرس دیاریکردن وادەی هەڵوژاردن پەرلەمان لە هەرێم کوردستان یەکلاوە کەێد"  و ئەو کەسەس کە "هویر لە رووژیگ کەێد ئەرا ئەنجامدان ئەو هەڵوژاردنە کە گونجیاگ و قبوڵکریاگ بوود ئەرا گشت لایەنەیل".

ماڵپەڕ سەرۆکایەتی هەرێم کوردستان دووپات کرد، لە دویەم رووژ سەردانەگەی بارزانی ئەرا بەغدا، سەرۆک هەرێم لە ناو چەوپیکەفتن و دیدارەیل دووپات کرد کە هەرێم کوردستان “ئامادس، جویر هەمیشە، ئەرا چارەسەرکردن کێشە و ناکۆکییەیل” وەرد حکومەت عراق و دامەزراوە فیدراڵیەیل لەڕی گفتوگۆ و لەیەکفامستن و لە بنەمای دەستور” و دووپات کرد کە ئاسایش سەقامگیری هەرێم کوردستان بەشیگ دانەوڕیاگە لە ئاسایش و سەقامگیری عراق وەگشتی”.

ماڵپەڕ سەرۆکایەتی لە زوان بارزانییەو بڵاو کرد کە "چارەسەرکردن کێشە گیرهاتگەیل ناوەین هەولێر و بەغدا کلیل ئاسایش و سەقامگیری عراق و گامیگ وەرەو بانانیگ خاستر و رەسین وە پیشکەفتن ئەرا عراقە وە گشتی".

لەو چوارچیوە گرنگی گردەوبوین سەرۆک ئەنجومەنی باڵای دادوەری، فایق زەیدان، دویای چەن هەفتەیگ لە بڕیارەیل دادگای باڵا ئەرا هەڵوەشانن تیرەی کەمینەیل لە هەڵوژاردنەیل هەرێم هات، ئەوەگ فرەیگ لە هیزە هەرێمییەیل وە گورزیگ لە راسگووی پرۆسەی هەڵوژاردن و پەراویزخستن پێکهاتەیل دانەی قەڵەم، لە وەختیگ پارت دیموکرات  کوردستان لە وەڵام ئەو بڕیارە بایکۆت هەڵوژاردن کرد.

لە گردەوبوین بارزانی و زیدان، دووپات لە گرنگی زیایکردن هاریکاری و هەماهەنگی ناوەین دەسەڵات دادوەری لە عراق و هەرێم کوردستان کردن، ئەرا “چارەسەرکردن کێشەیل ناوەین حکومەت فیدراڵی و حکومەت هەرێم لە بنەمای دەستوور” و گرنگی “مقەیتیکردن ئاشتی و سەقامگیری سیاسی لە وڵات”.

بارزانی لەوە فرەتریش چگ و دەسخوەشی لە زەیدان کرد ئەرا “تەقەلا و ڕۆڵ ئەرێنی لە چارەسەرکردن کێشەیل وڵات” و وەگەردی باس سەروەخوەیی دەسەڵات دادوەری و مقیتیکردن ماف گشت پێکهاتەیل عراق کرد.

بیجگە لە بەشداریکردنی لە گردەوبوین هاوپەیمان ئیدارەی دەوڵەت، وە ئامادەبوین سودانی رووژ شەممە، لە قسەیل بارزانی وەرد سەرۆکوەزیرەیل عراق، رەفتار وەرد ئەو چارەسەرەیلە کرد کە حکومەت وەشیوەیگ ئەنجامی دەێد کە بەشدارە لە خاسترکردن خزمەتگوزاری و ژیانگوزەرانی هاوڵاتیەیل، و هەردوگیان دووپات لە ”وەردەوامی دیالۆگ بیناکەر لەبان پرسە هاوبەشەیل ناوەین حکومەت فیدراڵی و هەرێم کرد، و باس لە فرە تەوەر لە کاروبار سیاسی کردن، کە  هەردوگلا دووپات لە گرنگی وەردەوامبوین لە پاڵپشتیکردن حکومەت کردن، و تەقەلایل ناو و دەیشت، و کارکردن ئەرا پتەوکردن پەیوەندی ناوەین بەغدا و هەولێر، کە  تەقەلای یەکگرتگی گشت هیزە سیاسییەیل خوازێد”.

 لە مێشک سودانی بارزانی ئومید سەرکەفتن  لە سەردانەگەی ئەمریکا خوازێد، لەلاییگ ترەک سەرۆک وەزیرەیل عراق سەردانەگەی بارزانی ئەرا بەغدا وە گامیگ ئەرێنی ئەرا چارەسەرکردن گشت کێشە هاوبەشەیل وەسف کرد.

قسەکەر سەرۆکایەتی هەرێم، دڵشاد شهاب، لەباوەت سەردانەگەی بارزانی ئەرا بەغدا راگەیان؛ ئیمە لە پەیوەندی وەردەوامدایمن وەرد گشت لایەنەیل، و یەیش رێبازیگ بوی کە سەرۆکایەتی هەرێم هەمیشە گرێدەوەر، و گشت ئەو گامەیلە کە لە پرس هەڵوژاردن وە سڵای وەرد لایەنە سیاسییەیل بوین، و کە سەرۆکایەتی هەرێم داوا لە لایەنە سیاسییەیل کەێد کە بەرژەوەنی کوردستان بخەنە بان گشت چشتیگ ترەک.

 دویای دوو رووز لە دیدارە خەسەیل سەرۆک هەرێم، شهاب وت: رووشنایی خستیەسە بان “پرسەیل باج دارایی هەرێم و هەڵوژاردن پەرلەمان کوردستان، وەتایبەتی پرس ئەمنی و ئەو هەڕەشەیلە وەردەم هەرێم کەفتوین، وەتایبەتی پەلامار وەبان کۆرمۆر”. کێڵگەی غاز کە زیان ئابووری فرەیگ وە ئابووری عراق و هەرێم کوردستان رەسان”.

شهاب ئاشکرا کرد، کە "دووپات لەوە کریاس کە گشتی ئامادەن ناوەڕۆک ئەو ڕێککەفتنە جیوەجی بکەن کە بویە مدوو دروسبوین حکومەت سودانی و جیوەجیکردن دەستوور"، وتیش: "گشت لایەنە عراقییەیل وەرد دیدگای سەرۆکایەتی هەرێم کوردستان هاوبەشن". 

هەرلیوا، چارەسەرکردن ناکۆکی ناوەین هاوسایل لەبان کڕ بەغدا-هەولێر، بڕگەیگ گرنگ بوی لە دیدار بارزانی وەرد عەبدوللەتیف رەشید، سەرۆک کۆمار، لە کۆشک ئاشتی، کە لەناوی سەرۆک هەرێم خواست حکومەت هەرێم نووەو کرد ئەرا چارەسەرکردن گشت ناکۆکییە گیرهاتگەیل و گیچەڵەیل ناوەین هەولێر و بەغدا، لەوانەیش ئەوانەگ گریەدارن وە خوازینەیل ژیان هاوڵاتیەیل و خزمەتکردن، کە بارزانی دووپات لەبان خواست و ئیرادەی حکومەت هەرێم کرد ئەرا چارەسەرکردن گشت کێشەیل وە شیوەیگ کە دادپەروەری و شەفافیەت مسۆگەر بکەێد و ئاسایش و سەقامگیری لە وڵات جیگیر بکەێد.

لەوەرئەوەگ باوەت ئەمنی ئەرا نیگەرانییەیل سەرۆکایەتی هەرێم گرنگە، بارزانی وەرد قاسم ئەعرەجی ڕاوێژکار ئاسایش نیشتمانی عراقیش گردەو بوی، و دووپات لەبان گرنگی هاوکاری و هەماهەنگی ناوەین بەغدا و هەولێر کرد ئەرا نواگیریکردن هەڕەشە ئەمنییەیل.

وەگورەی پرەنسیپ قویلایی ستراتیژی، نێچیروان بارزانی لە فتراق پیشهاتەیل قەیران و فایلە سیاسی و ئەمنی و ئابوورییەیل عراقدە، لەوانەیش قەیران سەرۆکایەتی پەرلەمان فیدراڵی.  لە ناو دیارەگەی وەرد سەرۆک ئەنجومەنی نوێنەرەیل وە وەکالەت، موحسن مەندەلاوی، دووپات لەبان گرنگی پاڵپشتیکردن حکومەتی فیدراڵی و مقیتیکردن دیالۆگ و لەیەکفامستن لە ناوەین هیزە نیشتمانییەیل کرد ئەرا بەرزکردن سەقامگیری وڵات.

 لە ناو دیارەگەی وەرد سەرۆک هاوپەیمان ئەلئەزم، موتەنا ئسەمەڕائی، لە بەغدا، وە ئامادەبوین شمارەیگ سەرکردە و نوێنەر هاوپەیمان عزم، بارزانی دووپات لە گرنگی گامەیل وەرەو نوا ئەرا پرۆسەی هەڵوژاردن سەرۆک نوو ئەنجومەن نوێنەرەیل عراق کرد، زە "گامیگ گرنگ و بنەڕەتی" زانێد وەرەو پتەوکردن سەقامگیری سیاسی لە وڵات.

بارزانی وەرجە ئی دوو دیدارە، وە دیداریگ وەرد وەرپرس پارت تەقەدوم، محمد حەلبوسی، کە وە مدوو ناکۆکی دەستوورییەو لە پۆستەگەی دویرخریا، و وەگەردی باس لە پیشهاتەیل رەوش سیاسی عراق و تەقەلایل دانان و هەڵوژاردن سەرۆک ئەنجومەن نوێنەرەیل و پەیوەندییەیل ناوەین هەولێر و بەغدا و گفتوگۆ ئەرا چارەسەرکردن کێشەیل ناوەینیان کرد.

بیجگە لەی لیست گەورە لە ناو و سەرکردە کە بارزانی وەردیان گردەو بوی، سەردانەگەی بەغداد گفتوگۆ وەرد سەرۆک ێەوا حیکمەی نیشتمانی، عەمار حەکیم، عادل عەبدولمەهدی، سەرۆکوەزیرەیل وەرین عراق، ثابت عەباسی، وەرپرس هاوپەیمان بڕیارنامەی نیشتمانی، و نوری مالیکی، سەرۆک هاوپەیمان دەوڵەت یاسا، و حەیدەر عەبادی، سەرۆک وەزیرەیل وەرین، و ئەمیندار گشتی هاوپەیمان نزیکبوونەوەی نیشتمانی، عەبدولسادە ئەلفرێجی، بیجگە لە سەرۆک هاوپەیمان سەروەری، خەمیس خەنجەر.

نێچیروان بارزانی ئەرا ماوەی فرەیگ لە بەغدا نەوڕیا، کە لە ٦ نیسان سەردانی کرد، لەورا لەو وەختە وەرد سەرۆک رەشید و سودانی گردەو بوی، واتە وەرجە سەردانەگەی ئەرا واشنتۆن و بەشداری لە گردەوبوین هاوپەیمان ئیدارەی دەوڵەت و چوارچیوەی هەماهەنگی کرد، و نیگەرانی و هەرێمی کوردستانیش لە گەردن ئەو بوی، جویر پیشکەشکردن شیوەیل چارەسەرکردنی کێشەیل هەولێر و بەغدا، و رەوش سیاسی عراق و هەرێم کوردستان.  لەو سەردانە بارزانی ئافەرین لە رێککەفتن مووچەی هەرێم وەرد سودانی کرد و وە "فرە خاس" باسی کرد، بەڵام  راگەیان کە پرس هەناردەکردن نەفت هەرێم تا ئیسە چارەسەر نەکریاس و گفتوگۆی فرەیگ خوازێد ئوميد خوەی نشان دا ئەرا رەسین وە ئانجامیگ، کە لەوەر ئەوە بودجەی عراق زیان فرەیگ وەپی رەسیە کە رەسیە ٧ ملیار دۆلار لەوەر وسیان هەناردەکردن.

بەڵام بارزانی ئەوەیش خستەڕوی کە تەقەلا داگە "میکانیزمیگ بنەن تا وەردەوام بویمن لە ئەنجامدان ئەو دیدارەیلە تا کێشەیل یەک لەشوین یەک تاوتوێ بکریەن و چارەسەر پەیا بکریەێد".

وەرجە ئەوە سەرۆک هەرێم لە مانگ یەک لە بەغدا بوی، لەورا بەشداری لە مەراسیمەیل رووژ شەهید عراق کرد، و بڕیگ دیدار وەرد گشت لایەنە سیاسییەیل عراق ئەنجامدا، لە وەختیگ پەلامار فراوانیگ لە هەرێم بوی وە درۆن وە ئامانجگرتن بنکەی هەریر لە نزیک هەولێر،  بارزانی لەو وەختە وت: "چوینکە ئیمە هایمنە ناو ئی جوگرافیا، سروشتییە ئەرا ئیمە سەردان بەغدا بکەیمن و گفتوگۆ لەبان ئەو کێشەیلە کە هەن و تەقەلای چارەسەرکردنیان بیەیمن".