پەیاکردن کوینترین کونای سیا لە گەردوون
زانای فیزیای ئەسارەیی لە پەیمانگای کاڤلی ئەرا گەردوونناسی لە زانکۆی کامبریج لە بەریتانیا، یان شوڵز، راگەیان کە ئی پەیاکردنە میژووی کوینترین کونا سیا گەورەگە ئەرا "نزیکەی ٢٠٠ ملیۆن ساڵ" خەێدە دویا.
هاوکار نویسەر توێژینەوەگە کە لە گۆڤار (Nature) بڵاو کریایە دەسنشان ئەوە کردیە کە ئی توێژینەوە "خوەراک وە نەوەیگ نوو مۆدێل تیۆری دەێد" ئەرا ئاشکراکردن بویین دیاردەیگ هاوشیوە لە گەردوون گەنج، زیاتر لە ١٣ ملیار ساڵ وەرجە ئیسە.
بارستەی ئی کونا سیا وە یەک ملیۆن و ٦٠٠ هەزار ئەوەنەی بارستەی خوەر مەزەنە کریەێد، هەکاتی گشت کونا سیایل نیونیەێد و وە دەردان بڕ فرەیگ رووشنایی لە وە هەڵمژین مادەی دەورگردی دەرکەێد.
رووشناییەگە بویە مدوو پەیاکردن ئەو گەلەئەسارە کە کونا سیاگە لەناو دڵی بوی، کە ناوی نریا “GN-z11” هەناێ لە ساڵ ٢٠١٦ وە تەلەسکۆپ بۆشایی ئاسمانی هابل پەیا کریا.
ئەو وەختە GN-z11 کوینترین گەلەئەستارە بوی کە لەلایەن هابلەو هاتە دێ، ئیجا دویرترینیان تا ئەو وەختە کە تەلەسکۆپ بۆشایی ئاسمانی جەیمس وێب لە ساڵ ٢٠٢٢ کەفتە کار، یەیش هیشت کونا سیاگەی GN-z11 پەیا بوود.
ئی پەیاکردنە بیجگە لە پەیاکردنەیل ترەک کە لەلایەن تەلەسکۆپ جەیمس وێبەو هاتنە، کە گەردوونیگ گەنج ئاشکرا کەن کە توخمەیلیگ رووشنترەک لە چەوەڕیکریاگ هاناوی.
ئەو کونا سیا کە تیمە ناودەوڵەتییەگە وە سەرۆکایەتی زانکۆی کامبریج پەیا کریاس میژووەگەی چوودەو ئەرا ٤٣٠ ملیۆن ساڵ دویای تەقینەوە گەورەگە، کە ماوەی سەردەم گوڵ سوو گەردوونییە، کە یەکەم ئەسارە و گەلەئەسارەیلە لە کۆتایی ئەو سەردەمەیلە کە وەپی ئویشن “سەردەم تاریک” لەداڵگ بوین.
