تینگی وڵات میزۆپۆتامیا... "سیناریۆیگ رخبەر" لە کەشوهەوا و کلیل چارەسەر ئەوروپی
وتیش: "لە وەختیگ ئەڵمانییەیل و دانیشتگەیل ئەوروپای ناوڕاس لە یەکیگ لە یەکەم شەپوولەیل گەرمای ئەمساڵ ناڵن، کە پلەیل گەرما لەناوەین 30 تا 34 پلە بوینە، باشوور عراق لەزویەو کەفتیەسە ژیر پلەی گەرما تا 50، هەرلیوا وارانیش دیر وارێد، ک ویرانی هاوردە سەر گوڵەمە ئاوەیل، کە رەنگدانەوەی سیستەم ژینگە هیلال خەسیب لەناو دڵ خوەرهەڵات ناوڕاس نشان دەێد.
لە راپۆرتەگە باس ئەوەیش کریا کە ناوچەگە وە درویژایی چەمەیل دیجلە و فورات کەفنە وەر سەختییگ گەورە و ئەگەر ئاڵشتبوین کەشوهەوا وەی شیوەی ئیسە وەردەوام بوود، وەنە تا ساڵ ٢٠٥٠، ناوچەگە ساڵانە وەدەس زیاتر لە ٣٠٠ زریان خوەڵوتووز ناڵێد، هۆشداری لە
وەیش دا کە هشکەساڵی و زیانرەسین وە کشتوکاڵ و کەم ئاوی لە دەیەیل بانان کاریگەری لەلان وڵاتەیل هاوسا و کۆمەڵگەی ئەوروپایش بوود.
راپۆرتەگە باس ئەو کاریگەریەیل ئاوە کردیە کە سەردەمانیگ هوکار گەشەسەنین شارستانییەتەیل بوین تا چەن سەدەیگ، وتیش: کەمی ئاو ئیرنگە بوودە مدوو کووچکردن، و ئەوەیش وە پیچەوانەی ئەو هشکەساڵییە ک عراقی گردیەسەو، پەلەیل چەم دیجلە و فورات و دیالە، تا تیەێد هشکەو بوون، و ئیران و تورکیا بەنداو دروس کە، و ئەو گوڵەمەیل ئەمبارکردن و ئاو زیاتر ئەرا وەکارهاوردن خوەیان گلەو دەن، و تورکیا کە سەرچەوەی نزیکەی 70% ئاو شیرین عراقە، بەرژەوەنییەیل خوەی لە باکوور عراق چەسپنێد، هەرچەن رێککەفتن ساڵ ٢٠٢١ ناوەین ئەنقەرە و بەغدا لەباوەت زیایکردن تەکان ئاو بویە.
ئیجا لە راپۆرتەگە پرسیار ئەوە کرد کە یەکێتی ئەوروپا چوین توەنێد هاوکار بوود؟، ئویشێد؛ کووچی ناوخوەی بارگرانی لەبان بودجەی دەوڵەت عراق دروس کەێد، چوینکە دەوڵەت ناچارە پاڵپشتی خوەراک و پەیین بکەێد و وەردەوام هاوردەکردن نوو مسۆگەر بکەێد، هاووەختیش بەرزەوبوین گەورەی نرخ خوەراک لە بازاڕە جیهانییەیل و زنجیرەی دابینکردن بودجەی ناسک زوور و بارگرانی دارایی نوو دروس کەێد.
لە راپۆرتەگە دەسنشان کەێد کە عراق نیەتوەنێد وە تەنیا بەجەر ئی سەختیە لەو بانان تیریکە بکەێد، مەدەنیەیل و لایەنە دەوڵەتییەیل دەسمیەتی خوازن تا زیاتر بتوەنن بەرەنگار کاریگەرییەیل ئاڵشتبوین کەشوهەوا بوون.
راپۆرتەگە دەسنشان کرد کە بەرژەوەنی هاوسایل یا کۆمەڵگەی ناودەوڵەتی نییە، ئەراوە راپۆرتەگە داوای ئاڵوگۆڕ زانیاری لەبان چوینیەتی وەکارهاوردن ئاو وە شیوەیگ وەردەوام، و دابینکردن زانیاری تەکنیکی ئەرا وێستگە نووەبل پاککردن ئاو پیس کردیە و دامەزراوەیل گلەوداین ئاو.
لە لایەن سیاسییش لە راپۆرتەگە هاتیە، کە بایەسە ناوەنگیری و دەسپیشخەری دیپلۆماسی ئەنجام بیریەێد ئەرا دڵنیابوین لە چگن ئاویگ زیاتر لە ری عراقەو.
بیجگە لەوەیش لە راپۆرتەگە دەرکەفتیە کە "ئەوروپیەیل توەنن لە ری پێشبینیکردن سیناریۆ و مەزەنەیل کەشوهەوا و فریاگوزاری کارەساتەیل ناوخۆ، توانایل خوەیان قایمتر و فراوانتر بکەن ئەرا پێشکەشکردن پاڵپشتی، و ژیرخانی ئاو لە عراق دویای دەیان ساڵ ک رەو بەد، و پشتگوووشخستن و بەد وەڕێوەبردن لەلایەن ئەکتەرە سیاسییەیل و لە روی ئابوورییەو.
راپۆرتەگە دەرخستیە کە چاکسازی توەنێد بوودە رییگتر کە یاریزانە ئەوروپیەیل بتوەنن دەسمیەتیدەر بوون، لەڕی بەرهەمهاوردن وە پڕۆژەیل تایبەت ئەرا بەرزکردن کارایی و ریگریکردن لە بەد وەکارهاوردن پویل لە دەزگایل حکومەت.
لە راپۆرتەگە هووشداری ئەوەیش داگە کە شکستهاوردن لەو کارەیلە ئەرا عراق سیناریۆیگ رخبەر ئەرا سیستمیگ خوەراک هەرێم و ئەوەگ لە دەیشت هەرێمی، دروس کەێد.
لە راپۆرتەگە هاتیە لە ری لەدەسدان بژیوی ملیۆنا کەس، یەیش بوودە زەمینەیگ ئەرا بزووتنەوە بناژەخواز و تونەڕەوەیل و پرۆسەی دامەزرانن نوو ئەرا ریخریاگەیلیگ جویر داعش و قاعیدە دروس کەێد، ئەوەیش بوودە مدوو زیایبوین سەختیەیل، ک یەیش هیلێد خەڵکیگ زیاتر پەنا وە کووچکردن بوەن، کە کاردانەوەی گەورەی لەبان ئەوروپا بوود.
لە کۆتایی راپۆرتەگە هاتیە: لە ئیسەو لە بەرژەوەنی و ئاشکرای گشت ئەکتەرە نیشتمانی و ناودەوڵەتییەیلە کە دەرئەنجامە نزیکەیل ئاڵشتبوین کەشوهەوا سنووردار بکریەێد، تا بتوەنن وەسەرهات دەیان ساڵ بانان کۆنترۆڵ بکەن.
هەڵگەردان: ئاژانس شەفەق نیوز
