ژنه‌یل ناودار كوردستان له‌تاریخ
ژیارى و سیاسى ، له‌ناونى ئه‌و ژنه‌یلیش ژنه‌یل جویر شاژن و زاناو قسه‌كه‌ر و سیاسه‌تمه‌دار و ئه‌دیب و شاعر و خه‌باتكه‌ر هه‌ڵكه‌فتگه ، وه‌ل ئه‌وه‌یشا ده‌ور به‌عزیگ له‌لیان نه‌ك هه‌ر له‌كوردستان ، به‌ڵكوو له‌وڵاته‌یل تریش جویر شام و مسر فره بویه ، ئمجا له‌یرا باس بڕیگ له‌و شیره ژنه‌یل كوردستانیه كه‌یم ك ده‌ور به‌رز داشتنه له‌تاریخ:
1- ئه‌سما هه‌كارى (715 – 770 ك) (1296 – 1378 ز).
ئى ژنه زاناى ناودار و قسه‌كه‌ر گه‌ورا ناوى (ئه‌سما دویه‌ت ئه‌حمه‌د كوڕ موسك هه‌كارى)ه ، ك هه‌میشه باوگى له‌گشت دانیشتنه‌یل گه‌ورایه‌یل وه‌ل خوه‌یا بردیاگه‌ى وه‌تایبه‌ت دانیشتنه‌یل (ئبن عه‌ساكر دیمه‌شقى)و به‌لاغه‌ت داشت له‌هونه‌ر قسه‌كردن.
2- ئه‌مه‌ت ره‌حمان ره‌سعه‌نى (695 ك / 1295ز).
یه‌یش دویه‌ت زاناى گه‌وراو قسه‌كه‌ر و شیه‌وكه‌ر و زوانزان (ئه‌بو محه‌مه‌د عه‌بدولڕه‌زاق كوڕ ڕزقه‌ڵڵا ره‌سعه‌نى حه‌نبه‌لى)ه‌و خوه‌یشگ هه‌ردوگ زاناى گه‌ورا محه‌مه‌د و ئبراهیم ره‌سعه‌نیه. به‌رزالى ئویشیگ ئى دویه‌ته زاناى گه‌ورایگ بویه‌و له‌وه‌خت خوه‌ى.
3- ئه‌مه‌ته‌ڵڵاى كوردى (سه‌ده‌ى 9 كووچى).
یه‌یش زاناو قسه‌كه‌ر و ناودار و دویه‌ت (عه‌لى كوڕ شه‌هاب كوڕ ئه‌حمه‌د كوردى هه‌كارى) بویه.
4- ئیمه‌لك ئه‌یووبى (سه‌ده‌ى 7 كووچى).
ئى زاناى ناوداریشه دویه‌ت (ئبراهیم كوڕ ئه‌بو به‌كر كوڕ یه‌عقووب كوڕ پاشاى عادڵ)ه.
5- به‌ره‌كه‌ت دویه‌ت وه‌لیه‌دین (793 – 841 ك) (1390 – 1436ز).
به‌ره‌كه‌ت دویه‌ت وه‌لیه‌دین ئه‌حمه‌د كوڕ قورئان ڕه‌وان(الحافڤ) كورد عراقیه ، ك یه‌یش زاناو قسه‌زان بویه‌و هه‌میشه باوگى وه‌ل خوه‌یا بردیاگه‌ى ئه‌را دانیشتنه‌یل دینى و كوومه‌ڵایه‌تى.
6- به‌ره‌كه‌ت ئه‌یووبى (774 ك / 1372ز).
به‌ره‌كه‌ت ئه‌یووبى دویه‌ت (عه‌بدوڵڵا كوڕ سوڵتان ئه‌شره‌ف ئه‌یووبى)ه ، ك یه‌كیگ بویه له‌و ژنه‌یل هه‌میشه كار خه‌یر و ئاشتى و دووسى ناونى ئاده‌میزاده‌یل ئه‌نجام داگه وه‌ئه‌قڵ و هونه‌ر قسه‌زانى خوه‌یه‌وه . له‌ساڵ (771 ك / 1369ز) خوه‌ندگا یا مه‌درسه‌یگ له‌نزیك قه‌ڵا له قاهیره دامه‌زران تایبه‌ت وه ده‌رسه‌یل شافعى و حه‌نه‌فى و هه‌ر چوار مه‌زه‌وه‌گه‌و گشت ڕووژیگیش ده‌رس سۆفیگه‌رى داگه‌و بیجگه ئه‌وه‌یش كتاوخانه‌یگ داناگه ئه‌را یه‌تیمه‌یل .
7- حه‌لیمه دویه‌ت عیماده‌دین (سه‌ده‌ى 7 كووچى).
ئى ژنه كوردیشه زاناو قسه‌كه‌ر و خه‌یرومه‌ن بویه‌و دویه‌ت عیماده‌دین عه‌بدوڵڵاى كوڕ مه‌لك ئه‌یووبى بویه‌و یه‌كیگ بویه له‌و ژنه‌یل زانا ك فه‌رمایشه‌یل په‌یغه‌مبه‌ر (س .خ) له‌یه‌كه‌وداگه‌و هه‌میشه ئه‌را جویر ده‌رسداین له‌ناو مه‌ردم باسیان كردگه.
بیجگه ئه‌یانه‌یش ژنه‌یل تر كوردستانى هه‌س له‌تاریخ ناویان دیاره جویر (خاتوون ئه‌یووبى) ك مه‌دره‌سه‌ى خاتوونى دامه‌زران له دیمه‌شق و (خه‌دیجه شاهنجانى)دویه‌ت محه‌مه‌د كوڕ عه‌لى شاهنجانى و ژنه‌یل ناودار تر.
