كاروه‌ده‌سه‌یل كه‌ى هویره‌وكه‌ن قه‌ره‌بوو كورده‌یل فه‌یلى بكه‌ن؟
بنه‌ڕه‌تى نا، ك ئه‌وسا ویلایه‌ته‌یل یه‌كگرتى ئه‌مریكا دژ وه به‌ریتانیا پیشكه‌شى كرد له شوون ئه‌و ده‌سمیه‌ته‌یله ك به‌ریتانیا پیشكه‌شى كرده ویلایه‌ته كۆنفیدراڵیه‌گان له وه‌خت جه‌نگ ناوخۆ یا ئه‌هلى ئه‌مریكى.
هیمان له وڵاته‌یل ڕووژئاوا، قوربانى، هه‌ق قه‌ره‌بووكردن زه‌ره‌ده‌گانى دیرى، هه‌تا ئه‌گه‌ر تاوانباریش بوون، له‌ى باوه‌ته حكوومه‌ت به‌ریتانیا قه‌بوول كرد ك بڕ پویل فره‌یگ بیه‌یده ده‌سگیركریایه‌یل گوانتانامۆ له‌جیاتى ماوه‌ى زندانى كردنیان ك ڕه‌سیه‌سه 1.6 ملیۆن دۆلار ئه‌را هه‌ریه‌كیگ له‌لیان.
له‌عیراقیش، حكوومه‌ت قه‌ره‌بوو فره‌وفراوانیگ دایه‌سه كوه‌یت ك ڕه‌سیه‌سه زیاتر له 30 ملیار دۆلار و یه‌یشه نیمه‌ى ئه‌و بڕ پویله‌سه ك بایه‌سه وه‌ره وه‌ره بیه‌یده‌ى كوه‌یت.
هه‌رله‌یوا قه‌بوولیش كرد ك 147 ملیۆن دۆلار بیه‌یده ئوردن له‌وه‌ر كاریگه‌رى یا ته‌ئسیر جه‌نگ كه‌نداو یا خه‌لیج له‌بان ئابووریه‌گه‌ى، و تا ئیسه زیاتر له 107 ملیۆن دۆلار له‌لى دریاس.
نه‌ك هه‌ر ئه‌وه، به‌ڵكوو حكوومه‌ت عیراق قه‌بوول وه‌وه‌یشه‌كرد ك قه‌ره‌بوو بیه‌یده ئه‌و هاووڵاتیه‌یل ئه‌مریكیه ك وتنه " گه‌ن ڕه‌فتار" وه‌لیانه‌وكریاس له ناوبه‌ین ساڵه‌یل 1990 و 1991 له كوه‌یت.
له‌ناوخود عیراقیش بڕیگ له زه‌ره‌دمه‌نه‌یل له ئۆپه‌راسیۆنه‌یل تیرۆریستى قه‌ره‌بووكریان، وه‌لى تا ئیسه هویچ لایه‌نیگ سیاسى یا دینى یا (ماف ئاده‌میزاد) هویر له‌وه نه‌كردیه ك قه‌ره‌بوویگ ته‌رخان بكه‌ید ئه‌را زه‌ره‌دمه‌نه‌یل له ئۆپه‌راسیۆنه‌یل وه‌زووركووچوه‌پیكردن ك حكوومه‌ت عیراق ئه‌نجامى دا دژ وه نزیكه‌ى یه‌ك ملیۆن كورد فه‌یلى ئه‌را ئیران، یا به‌ندى كردن زیاتر له 10 هه‌زار له جایڵه‌یل (18- 28) ساڵانى له‌و خیزانه‌یل كووچوه‌پیكریایه‌یله له ساڵ 1980، و هیمان چاره‌نویسیان نادیاره، و تاڕووژ ئمڕوو نوینیان نه‌كریاس، ته‌نانه‌ت له ناو قه‌ورسانه‌یل ده‌سه‌جه‌مییش نه‌دوینریانه‌سه‌وه.
قه‌ره‌بووكردن خێزانه‌یل كورده‌یل فه‌یلى ته‌نیا خه‌ڵاتیگ مه‌عنه‌وى نیه، چوینكه زه‌خمدار له وڵات جه‌نگڵستان ته‌نیا ئه‌وه بڕیه‌یده پى ك زه‌خم خوه‌ى وه‌ده‌س خوه‌ى تیمار بكه‌ید، بى ئه‌وه‌گ چه‌وه‌ڕى خه‌یر یا "مه‌كره‌مه‌یگ" مه‌عنه‌وى بكه‌ید، به‌ڵكوو یه هه‌وه‌جه‌ى ماددى و ئابوورییگه ئه‌را ده‌یان هه‌زار له‌و خیزانه‌یله ك شه‌ویگ له شه‌وان ته‌ماشاكردن ده‌وڵه‌ت عیراق ده‌س ناسه‌بان هه‌رچى دارا ونه‌دارایان، و ماڵه‌یلیان زه‌فت كرد و فڕه‌یان دا بان سنوور یا حدود ئیران، ك له‌و وه‌خته خه‌ریك جه‌نگ بى ئه‌مانیگ بوى وه‌لیا.
ئى خیزانه‌یله دى نه‌تویه‌نستن دوباره خوه‌یان گرده‌وبكه‌ن و بنیاد خوه‌یان دوباره‌وه بكه‌ن، له‌وه‌ر نه‌دارى وكه‌مده‌سى و بار ئابوورى خه‌راو له ئیران، و تا ئیسه‌یش هیمان هه‌زاران خیزان له كنار ژیان زندگانى به‌نه‌سه‌ر له ئۆردگایه‌یل په‌نابه‌ره‌یل و بڕیگتریان هه‌پ وهه‌وڵ ده‌ن ئه‌را ئاسانترین نیازه‌یل ژیان و هه‌وه‌جه‌یان هاوه ده‌رفه‌ت كار و دابین كردن مه‌دره‌سه‌یل مناڵه‌لیان، تواناى پویل كرایه‌ى خه‌سه‌خانه‌و سه‌ندن ده‌رمان.
ئایا ئى كاروه‌ده‌سه‌یل عیراقیه هویر له‌وه كه‌ن ئنساف ئى خیزانه‌یل زه‌ره‌دمه‌نه بكه‌ید ك هه‌وه‌جه‌یان ها وه دوباره ته‌ئهیلكردن؟ و هه‌وه‌جه‌یشیان ها وه بڕیگ پویل ئه‌را ئه‌وه‌گ لاى كه‌م دوكانه‌یل و ماڵه‌یل زه‌فت كریایان له خاوه‌نه‌یل نوویان بسیننه‌وه، و هه‌وه‌جه‌یان ها وه پشتگیرى تا مناڵه‌یلیان مه‌جبوور نه‌ون بچن كار بكه‌ن، چ له‌وانه‌گ تویه‌نستن ئه‌را عیراق بانه‌وه یا ئه‌وانه‌گ هیمان له غه‌ریبى مه‌ننه.
عیراق ئمڕوو ،وه‌زوور كوته‌ك مام سام، خه‌ریكه قه‌ره‌بوو ده‌یده كوه‌یت ك یه‌كیگه له ده‌وڵه‌مه‌نترین وڵاته‌یل دونیا، ئى عیراقه ك گه‌وراترین بودجه‌ى ڕووژهه‌ڵات ناوڕاس دیرى، ك له‌ى چوارساڵ دویاییه ڕه‌سیه 311 ملیار دۆلار، 72.4 ملیارى له‌ى ساڵه، ئى عیراقه، تویه‌نى هه‌ق ئى قوربانیه‌یله بیه‌ید، له خیزانه‌یل زه‌ره‌دمه‌ند، وه‌لى كاروه‌ده‌سه‌یل ئاشكرایه ك هویر له هه‌ق و ئنسافكردن قوربانیه‌یل نیه‌كه‌ن، وه‌لى هانه هویر باتڵ و دریژه‌داین وه سیاسه‌ت درووداین ك له‌ى پیشینه‌یلیان وه‌رجله 2003 ئه‌رایان مه‌نیه‌سه‌وجى، له‌وانه‌گ تاوان قڕانكردن ده‌سه‌جه‌مى (جینۆساید) ده‌رهه‌ق كورده‌یل فه‌یلى ئه‌نجامدان، ئه‌وه‌گ دادگاى باڵاى تاوان عیراقى له 29 نۆڤه‌مبه‌ر وه‌رین به‌رقه‌رارى كرد.
دیاره ك كاروه‌ده‌سه‌یل حكوومى له ناو ده‌ریاى گه‌ناته‌كارى مه‌له‌وانى كه‌ن، و له‌بان شه‌پۆل یا مه‌وجه‌یل پویل بازى كه‌ن، ئه‌گه‌ر چه‌ویگ گڕ بیه‌یمنه ناو بودجه‌ى وه‌زاره‌ته‌گان تویه‌نیم وه ڕاسى بویشیم یانه هویر له چه‌كه‌ن.
مه‌سه‌له‌ى قه‌ره‌بوونه‌كردن خێزانه‌یل كووچوه‌پیكریاى وه‌رده‌وامى داین وه گه‌ناته‌كاریه، و دریژه‌داین وه هه‌خواردنه و دزین تیكه‌نان ده‌رده‌م خیزانه‌یل فه‌قیره ك هویچ ڕیگه‌یگ له‌وه‌رده‌میان نه‌مه‌نیه ته‌نیا ئه‌وه نه‌ود ك په‌نا بووه‌نه شكاتكردن له لاى دادگایه‌یل ڕووژئاوایى.
