شه‌ريف پاشای خه‌ندان
دويای كووتاييهاتن ده‌سڵات بابانيه‌يل له ناوڕاس سه‌ده‌ی (١٩) ، سه‌عيد پاشا چيه‌سه ئه‌سته‌مبوڵ .
شه‌ريف پاشا ك هاوپۆل يا هاوسه‌ف شێخ نه‌مر بويه له حوجره‌ی (خواجه ئه‌فه‌ندی) له ئه‌سته‌مبوڵ ، دريژه ده‌يگه خوه‌ندن و له‌ورا زوانه‌يل ئيتالی و فره‌نسی و يۆنانی يايگريگ .
ساڵ (١٨٨٥) چووگه پاريس و خوه‌ندن سه‌ربازی ته‌واو كه‌يگ و بووگه جه‌نراڵ . له‌ساڵ (١٨٩٠) ژن خوازيگ و ژنه‌گه‌يشی دويه‌ت (عه‌باس حلمی) ئامووزای (مه‌لك فارووق) پاشای مسر بويه . له‌ساڵ (١٨٩٨) كريه‌يگه سه‌فيرده‌وڵةت عوسمانی له سويد . له‌ساڵ (١٩٠٨) تيه‌يگه‌وه ئه‌را ئه‌سته‌مبوڵ و ، وه‌ل (ئه‌مين عالی به‌درخان و شێخ شه‌مزينی) ده‌سه‌ی (ته‌عالی و ته‌ره‌قی كورد) دامه‌زرنيگ .
له‌يرا كه‌سايه‌تی شه‌ريف پاشا وه‌ك سياسه‌تمه‌داريگ كوردپه‌روه‌ر ديار ده‌يگ و هه‌ر له‌بان ئی هه‌ڵويست يا مه‌وقفه (ئته‌حاديه‌يل) پشت له‌لی كه‌ن و هويچ پۆستيگ ئداری وه‌پی نيه‌ن . ساڵ (١٩٠٩) له‌پاريس حزب (راديكاڵ عوسمانلی) دامه‌زرنيگ ز هه‌ر هه‌مان ساڵيش له‌پاريس گووڤار يا مجله‌ی (مه‌شرووتيه‌ت) ده‌ركه‌يگ ، ئی گووڤاره ك (٥٥) شماره له‌لی ده‌رچيه‌و بانگه‌واز ئه‌را دامه‌زرانن ده‌وڵه‌تيگ ده‌ستووری په‌رله‌مانی كرد و له‌و هويروباوه‌ڕ شه‌ريف پاشاوه سه‌رچه‌وه گرت ك هه‌ق گشت نه‌ته‌وه‌و كوومه‌ڵگايگ ژيرده‌سه ته‌نيا له ده‌وڵه‌تيگ ديموكرات و ده‌ستووری مقه‌يه‌تی كريه‌يگ .
ساڵه‌يل جه‌نگ يه‌كم جه‌هانی ، شه‌ريف پاشا ئازايه‌تی و چالاكی فره‌يگ نيشانداو خوه‌ی ئه‌را رويداگه‌يل دويای جه‌نگ ئاماده كرد وه‌و ئوميده ك بتويه‌نيگ له وه‌زعيگ گونجياگتر جه‌خت له‌بان هه‌ق نه‌ته‌وه‌گه‌ی بكه‌يگ . له كووتايی حوزه‌يران ١٩١٨ له‌شار (مارسيل) چه‌وی كه‌فته (سێر پێرسی كۆكس)و داوا له‌ليكرد وه‌ك كاروه‌ده‌سيگ حكوومه‌ت بريتانيا چاره‌نويس نه‌ته‌وه‌ی كورد فه‌رامووش نه‌كه‌يگ .
گه‌وراترين چالاكی سياسی شه‌ريف پاشا له‌مانگ ئادار١٩١٩ دياردا ، ئه‌و وه‌خته ك وه‌ناو نوێنه‌ريگ پڕ له‌متمانه‌ی كورده‌وه ياداشت يا مزه‌كره‌يگ پيشكه‌ش كرده كۆنگره‌ی ئاشتی پاريس و نه‌خشه‌ی كوردستان گه‌ورا كرده نيشانه‌ی ياداشته‌گه‌ی و داوای ئه‌وه كرد ده‌وڵه‌تيگ سه‌روه‌خوه‌يی ئه‌را كورد دامه‌زريه‌يگ . ئی كاريشه بويه بنه‌مايگ ئه‌را چه‌سپانن هه‌قه‌يل ملله‌ت كورد له‌په‌يمان سيڤه‌ر ك له(١٠)ی مانگ ئاب ١٩٢٩ په‌سه‌نكريا ، وه‌لی وه‌داخه‌وه له‌شوون (٣)ساڵ و له كۆنفرانس (لۆزان) گشت ئوميد وئاره‌زووه‌يل ملله‌ت كورد و شه‌ريف پاشا شكه‌ست هاوردن ، مووركردن په‌يمان لۆزان وه‌ك زوڵميگ گه‌ورای نه‌ته‌وه‌يی كار خراويگ كرده بان بار ده‌روينی ملله‌ت كورد و ئی سه‌ركرده‌ی هه‌ڵكه‌فتگ كورده . شه‌ريف پاشای خه‌ندان له كووتايی ساڵ (١٩٤٥) له ئيتاليا كووچ ئاخرين كردو ماڵئاوايی يه‌كجاری له دونيا كردو له قه‌ورسان قاهيره وه‌خاك سپارياو له غه‌ريبی سه‌ره‌ونا ، هه‌زاران سڵام له گيان ئی سه‌ركرده‌ی كورده‌و گشت ناوداره‌يل كورد وكوردستان .
