له فه‌رمانڕه‌وايى كورده‌يل فه‌يلى تا فه‌رمانڕه‌وايى كورده‌يل ئه‌رده‌ڵان
دين و مه‌زه‌و فره له مه‌ردم ناوچه‌يل ژێرده‌سڵات ئه‌رده‌ڵان يارسان بويه‌و ئه‌ى مه‌زه‌وه په‌يوه‌ندێ ته‌مام وه‌ل زووان هه‌ورامى داشتيه. حكومهت ئه‌رده‌ڵان و جيگره‌يلێ تا سه‌رده‌م سه‌فه‌وى بێ هويچ گێچه‌ڵێ له ناوچه‌يل كوردنشين فه‌رمانڕه‌وايى كردنه.
له سه‌رده‌م شاعه‌باس يه‌كم سه‌فه‌وى، حكومهت ئه‌رده‌ڵان وه‌ل ده‌سكارى حكومهت ناوه‌ندى ئيران رويوه‌رى بوى. شاعه‌باس له سه‌ره‌تاى حكومهت كورده‌يل فه‌يلى ك ناودار بوى وه ئه‌تابه‌كه‌يل لوڕ بويچگ له لوڕستان له ناو بردو ئاخرين ئه‌تابه‌ك كوردفه‌يلى(شاهورديخان فه‌يلى) له سه‌يمه‌ره كوشت. شاعه‌باس دوس خوه‌ى، حوسين خان سيلوه‌رزى كرده فه‌رمانڕه‌واى لوڕستان و حكومهت كورده‌يل فه‌يلى ئه‌را هه‌ميشه له لورستان ته‌مام بوى. حوسين خان سيلوه‌رزى يا حوسين خان دوێم، والى تازه‌ى لوڕستان له ساڵ 1019 كوچى، وه فه‌رمان شاعه‌باس يه‌كم وه‌ره‌وناوچه‌يل ژێرده‌س هه‌له‌وخان ئه‌رده‌ڵانى له سنه هێرش بردو چه‌ن جار شكست خوارد. جه‌نگه‌يل هه‌له‌وخان ئه‌رده‌ڵان وه‌ل شاعه‌باس گه‌وراى سه‌فه‌وى و شكسته‌يل، شاعه‌باس ناچار بوى تا خوه‌شكه‌گه‌ى خوه‌ى به‌يده كوڕ هه‌له‌وخان ئه‌رده‌ڵان تا دى فكرێ ئارامه‌و بوود له يه دى
ك وه‌ل هه‌له‌وخان جه‌نگ ناكه‌ى تا شكست له‌لێ بخوه‌يد.
شاعه‌باس له جه‌نگ وه‌ل هه‌له‌وخان ئه‌رده‌ڵان له شه‌وركردن عه‌لى به‌يگ يا ئالى به‌يگ زه‌نگنه به‌هه‌ره گرت ك عه‌لى به‌يگ زه‌نگنه له كورده‌يل كوچ كردێ سلێمانى و موسڵ بوى.
ئالى به‌يگ زه‌نگنه، شاعه‌باس وه‌ره‌و يه كيشان تا له ده‌ر دوسى وه‌ل واڵى ئه‌رده‌ڵان دراێدو ئه‌نجاميش يه بوى ك شاعه‌باس وه بێ جه‌نگ تويه‌نست والى ئه‌رده‌ڵان بڕچگنێد. هه ئه‌را يه‌يشه شاى سه‌فه‌وى وه پاس ئه‌ى خزمه‌ت عه‌لى به‌يگ زه‌نگنه، فێشتر له 15 ئاوايى له موڵك شاهى له كرماشان ئه‌را نيشته‌جى بوين و ئاوادانى و جه‌فتيارى دا وه مه‌ردم كوچوه‌ر بوى زه‌نگنه. دوياى يه‌گ بنه‌ماڵه‌ى سه‌فه‌وى وه باڵ وازى ته‌مامه‌و له يه هويره‌وكردن تا ناوچه‌يل كرماشان تا خانه‌قين و به‌غدا ك وه ده‌س والى تر كورد وه ناو زوڵفه‌قارخان كه‌ڵهوڕ بوى، بگرن و بخنه‌ى ژێرده‌سڵاتدارى خوه‌يان. ئمجا دوياى 15 ساڵ جه‌نگ، بنه‌ماڵه‌ى سه‌فه‌وى وه مه‌يه‌ت بڕێ له كورده‌يل تويه‌نستن ئه‌ى ناوچه‌يله داگير بكه‌ن. له لاى تريشه، ژن و ژن خواز بنه‌ماڵى شاهى وه‌ل بنه‌ماڵه‌ى ئه‌رده‌ڵان دى بويه ره‌سم وه‌رده‌وامى په‌يا كرد تا يه‌گ وه جوورێ له سه‌رده‌م قاجاره‌يل ره‌سيه بان ترين ئاست خوه‌ى. له ئاخره‌و حكومهت بنه‌ماڵه‌ى ئه‌رده‌ڵان له سنه، وه ده‌س نيشانكردن فه‌رهاد ميرزا(موعته‌مده‌لدوڵه) مه‌مو ناسردين شاى قاجار، حكومهت كوردستان ئه‌را هه‌ميشه كوره‌و بوى.
ده‌سڵاتداره‌يل حكومهت ئه‌ردڵان وه رزاره:
قوباد ئه‌رده‌ڵان دامه‌زرێنه‌ر حكومهت ئه‌ردلان
1- باوه ئه‌رده‌ڵان( سه‌ده‌ى 14 زايينى)
2- خسڕه‌ونام ئه‌رده‌ڵان
3- كه‌لوڵ كوڕ خسڕه‌و
4- خزر كوڕ كه‌لوڵ
5- ئه‌لياس كوڕ خزر
6- خزر دويم
7- حه‌سه‌ن كوڕ خزر
8- بابلول كوڕ حه‌سن
9- مونزور كوڕ بابلول
10- مامون به‌گ كوڕ مونزور
11- بگه به‌يگ كوڕ مامون به‌گ
12- مامون به‌گ دويم
13- سه‌رخاب به‌گ كوڕ مامون به‌گ يه‌كم
14- بسات به‌گ كوڕ سه‌رخاب به‌گ
15- ته‌يمورخان كوڕ سوڵتان عه‌لى به‌گ(هاوسه‌رده‌م وه‌ل شا تاماس يه‌كم)
16- هه‌له‌وخان كوڕ سوڵتان عه‌لى به‌گ(هاوسه‌رده‌م وه‌ل عه‌باس يه‌كم)
17- خان ئه‌حمه‌دخان كوڕ هه‌له‌وخان(زاواى شاعه‌باس سه‌فه‌وى- داگيركه‌ر به‌غدا)
18- سلێمان خان كوڕ ميرعه‌له‌م دين(دامه‌زرينه‌ر شار سنه)
19- كه‌ڵب عه‌لى خان كوڕ سلێمان خان
20- ئه‌حمه‌دخان كوڕ كه‌ڵب عه‌ليخان
21- خسڕه‌وخان كوڕ سلێمان خان
22- حوسين عه‌لى خان كوڕ مامه خان
23- كه‌ى خسڕه‌و كوڕ مامه خان
24- عه‌لى قولى خان كوڕه‌ڕزاى كه‌ڵب عه‌لى خان
25- سوبحان وه‌يه‌ردى خان كوڕ عه‌باس قولى خان(هاوسه‌رده‌م وه‌ل ناسردين شا)
26- موسته‌فا خان براى سوبحان وه‌يه‌ردى خان
27- ئه‌حمه‌د سوڵتان خان كوڕ سوبحان وه‌يه‌ردى خان( فه‌رمانڕه‌واى هه‌مه‌دان تا موسڵ بويه)
28- خسڕه‌وخان كوڕ ئه‌حمه‌دخان
29- لوتف عه‌لى خان مه‌مو خسڕه‌وخان
30- حه‌سه‌ن عه‌لى خان كوڕ لوتف عه‌لى خان
31- ئه‌مانلاخان كوڕ گه‌وراى خسڕه‌وخان گه‌ورا( شار سنه گه‌وراوه‌و كرد)
32- خسڕه‌وخان ناكام، كوڕ ئه‌مانلا خان گه‌ورا(زاواى فه‌تح عه‌لى شا بويه)
33- ره‌زا قولى خان كوڕ خسڕه‌وخان ناكام(دويته‌رزاى فه‌تح عه‌لى شاو باپير عه‌لى قولى خان ئه‌رده‌ڵان ئاخرين وه‌زير مه‌حمه‌د ره‌زا شاى پاڵه‌وى بويه)
34- غوڵام شا خان( ئه‌مانلا خان دوێم)
35- نه‌جه‌ف قولى خان ئه‌رده‌ڵان
36- سه‌ردار ره‌شيد ئه‌رده‌ڵان(ئاخرين فه‌رمانڕه‌واى ئه‌رده‌ڵان بويه)./ش
كوڵه‌نجه كه‌ڵهوڕ
