سه‌رده‌م پادشايل ئه‌فسانه‌يى سۆمه‌رى
گه‌ورايلێ ك وه‌ل خودايل بوينه‌و له‌وانه‌يش گڵگاميش ناو بردنه. يه‌كمين ئه‌وانه، ئاده‌په ك وه ماناى تر هه ئه‌و يه‌كمين په‌يخه‌مه‌به‌ره ك له قورئان گه‌ورا(ئاده‌م) ك له ئارى كه‌يومه‌رس وه ماناى كه‌ى: زينگ و مردێ يا مه‌رگ و ژيانه. ئاده‌پ يه‌كمين خوداى گه‌وراى(ئه‌ئا) بويه ك فه‌رمانڕه‌واى شار ئه‌ريد، كوينه‌ترين شار سۆمه‌رو بابليه ك ئه‌ئا چوى ئنسانێ وه دى هاورديه‌سه‌ى و زانايى وه پێ وه‌خشيه، وه‌لى خودايل ژيان هه‌تاهه‌تا نيانه‌سه پێ، وه‌لى له يه‌گ جێگر ئاده‌پ كى بويه‌و مێژوو حكومه‌ت باوگ و باپيره‌يل و گه‌ورايل ئايينى ئه‌فسانه‌يى وان له مزۆپۆتاميا، چوين وه‌رده‌وامى ديرێد، رووشن نيه.
له ناو به‌ڵگه‌يل ك كه‌فتنه‌سه ده‌س، خشته‌يل نويسرياى هه‌سه ك ناو پادشايل سۆمه‌ر له سه‌ره‌تا تا دوياى سه‌ده‌ى 18 وه‌رجله زايين، ناو بريايه.
يه هه ئه‌و ليست ناوداره‌سه، ناو فه‌رمانڕه‌و‌ايه‌يل سۆمه‌ره ك له يانزه خشت نويسرياى جياواز گرده‌و كريانه‌و له ساڵ 1939 وه ده‌س پرۆفیسۆر ياكۆبسن بڵاو كريايه، به‌هاى ئه‌ى به‌ڵگه وه باوه‌ڕ ئيمه له(enik) فره گه‌وراتره.
چوين ك نه ته‌نيا، كوينه‌ترين ره‌سمه‌يل و داب ونه‌ريته‌يل سۆمه‌رى باس ئه‌كا، به‌ڵكو له چوارچوو وه‌ختێ ديارى كريا، ناسه‌وه‌رده‌س ئيمه ك تويه‌نيم فره له ئه‌فسانه‌يل سه‌رده‌م قاره‌مانى سۆمه‌ر له ناوێ جى به‌يمن له‌وانه: په‌يا بوين ئنسان، ئه‌فسانه‌ى مردن، ئه‌فسانه‌ى لافاوگه‌وراو ئه‌فسانه‌يل نه‌مه‌ر...تدو هه ئيچنه‌يشه وه به‌ڵگه‌ى ك يه‌كێ له پياوه‌يل ئايينى له سه‌ده دويم وه‌رجله زايين نويسايه، ئه‌ى پادشايله وه دو سه‌رده‌م به‌شه‌و ئه‌كا: پادشايل وه‌رجله لافاوگه‌وراو پادشايل دوياى لافاو ك له‌ى دو به‌ڵگه، وه‌رجله لافاوگه‌ورا، هه‌شت پادشا له مزۆپۆتاميا ده‌سڵاتدارى كردنه.
وه گوره‌ى ئه‌ى ليسته، ناوپادشايل سۆمه‌ر له سه‌ره‌تا له شار ئه‌ريدو له ئاسمان وه زه‌وى هاتيه( يه له هويرمان بوود، كوينه‌ترين شوونه‌وار له سۆمه‌ر له ئه‌ريد كه‌فتيه‌سه ده‌س).
ناو و وه‌خت ده‌سڵاتدارى ئه‌ى پادشايله له ژێر ئه‌يرێم:
• پادشايل يه‌كم و دويم له ئه‌ريد وه ماوه‌ى648000 ساڵ.
• پادشايل سێم وچوارم و په‌نجم(يه‌كێ له‌ليان هه ئه‌و ده‌مۆزى نيمه خودا بويه) وه ماوه‌ى 108000 ساڵ له به‌د- تيبيره.
• پادشايل شه‌شم له لارك 22800 ساڵ.
• پادشايل هه‌فتم له سێپار وه ماوه‌ى 21000 ساڵ.
• پادشايل هه‌شتم له شورۆپه‌ك وه ماوه‌ى18600 ساڵ.
وه‌لى دوياى لافاو گه‌ورا هه وه ئه‌ساس ئه‌ى ليسته، جارتر ده‌سڵاتدارى له كيش ك شوونه‌واره‌يلێ هه ئيسه‌يش ها له ده‌يشت پيه‌نێ نزيك وه 15 كه‌يلۆمه‌تر چوارجا ك ها له خوه‌رهه‌ڵات بابل. زنجيره‌ى يه‌كمين پادشايل كيش بيس و سێ كه‌س بوينه ك هه‌ركاميان له ناونى هه‌زارساڵ ك ناو 22 كه‌س له‌ليان تويه‌نريه‌يد بخوه‌نيه‌يد ك 12 له‌ليان ناوه‌يلێ چوى: گه‌ڵبوم= سه‌گ، كه‌لۆمو= وه‌رك، زه‌دكاكيب= كوڵه‌ژدم و ئمجا شه‌ش تر له‌ليان ناوه‌يل سۆمه‌رى ديرن. ره‌يشه‌ى ئه‌ى چوارناوه ديار نيه. شايه‌د وه مه‌مه‌ر ناكوويه‌يل ره‌گه‌زى له ناونى سۆمه‌ريه‌يل و ساميه‌يل له ناو برياوين.
هه ئيچنه‌يشه: دوكتۆر رۆدارد ئێژێ: شايه‌د بڕێ له‌ى پادشايله راسگانى بوون، وه‌لى ئاخرين پادشاى زنجيره يه‌كم ك هه ئه‌و(ئه‌ك)ه، له وه‌رايوه‌ر پادشايل ئورۆك ك گيڵگاميش شكست ئه‌خوادو ناچار ئه‌دێ باج ساڵانه به‌دا وه ئورۆك ك گيڵكاميش په‌نجمين پادشاى ئورۆك بويه. ئورۆكيش كه‌سه‌يل ناودارێ چوى: مه‌سكيا كه‌ستر، ئه‌نه‌م كه‌رلوگاڵ به‌ندو...تد ديرێد.
وه‌لى له باوه‌ت ئه‌نه‌م كه‌ر، داستانێ هه‌سه ك له بان خشتێ نويسريايه‌و ئيرنگه‌يش ها له مۆزه‌خانه‌ى خوه‌رهه‌ڵات له ئستانبۆڵ: وه كوڵى باس ئه‌ى داستانه يه‌سه: enik يا ئه‌نه‌م كه‌ر فه‌رمانڕه‌واى ئورۆك دوياى نامه نويسانه‌يل فره‌ى، هه‌ڕه‌شه له فه‌رمانڕه‌واى ئارتا ئه‌كا ك ئه‌را دايزاين كردن په‌ره‌ستگاى(ئه‌يين)، سانه‌يل به‌هادار ئه‌راى كل بكا، ئه‌تا دوياخر، دوياى بان خوار فره‌ى قه‌بول ئه‌كا ك ئائه‌تا له وه‌ر ئورۆك له ئه‌و لاى هه‌فت زنجيره كويه‌يله‌و ئيچنه دياره ك پڕه له كانى جوورايجووره ئه‌راى سان بارێد.
ئيچنه له وه‌رچه‌و ئه‌ياد ك ئه‌ى سه‌رزه‌مينه له ده‌ورگرد ئيران بويه. وه‌رداوه‌مى ئه‌ى باش له زووان ئه‌ى خشت نويسريايه، يه‌سه:
۱) چه‌ون ئه‌نه‌م كه‌ر كوڕ ئه‌تۆ – خوداى خوه‌ر
۲) له خوه‌شكه‌يلێ، ئه‌ينه‌ن خوداى كارخاسه
۳) له ئه‌ينه‌ن پيرۆز ئيچنه خوازيايه:
۴) بيلا مه‌ردم ئه‌رتا، فره وه وه‌ريايى ماڵ و سامان و زه‌ر و نوقره كۆوه‌و بكه‌ن.
۵) بیلا سان لاجه‌وه‌رد بارن.
۶) ئه‌را ئورۆك شار پيرۆز...
۷) بيلا ئارتا خوه‌ى به‌يده ده‌س ئورۆكه‌و.
8) بيلا مردن ئارتا ...
۹) کوچگه‌يل له كويه‌سان بارن.
۱۰) په‌ره‌ستگاى گه‌وراى ئه‌رام بسازن...
۱۱) په‌ره‌ستگاى ئابزۆ چوى كويه‌يل پيرۆز بزانان.
۱۲) ئه‌ريدو چوين كويه سان پاكه‌و بكه‌ن.
۱۳) ئمجا له‌و وه‌خته، م سروود ئاسمانى ئابزۆ ئێژم.
۱۴) هناى ك ئورۆك و كه‌لاب ناو نه‌م...
۱۵) مه‌ردم بايه‌د وه چه‌و خاس و بنوڕنه پيم...
۱۶)... ئارتا خوه‌ى ئه‌دا وه ده‌س ئورۆكه‌و./ش
