ملله‌ت كویه‌ن نیشته‌جى هه‌رێم ماد
ده‌س، ئه‌وه ئاشكرا كریاگه ك له‌كویه‌یل خوه‌رئاواى زاگرۆس ملله‌ته‌یل جیاجیا نیشته‌جى بوینه وه‌ك(گووتى ، لۆلۆیى ، كاسى ، میتانى ، سوبارى و ......هتد)، ئه‌وانه خاوه‌ن كویه‌نترین ده‌وڵه‌ت بویچگن له‌ناوچه‌ى (زاموا) ك شوون(لۆلۆه‌یل و گووتیه‌یل و ئه‌واكانتر بویه‌و گرنگ یا موهمترین ئه‌وانه(مانایه‌یل)ه، ك بنه‌ڕه‌ت دامه‌زرانن ده‌وڵه‌ت ماد له‌وانه‌وه سه‌رهه‌ڵداگه.
مه‌رز وڵات(لۆلووه‌یل) وه‌شیوه‌ى خاسیگ دیارى نه‌كریاگه ، وه‌لى ئه‌وه‌ك وه‌گووره‌ى تاریخه‌یل كویه‌ن ده‌ركه‌فتگه شایه‌ت ئه‌و ده‌سنیشانكردنه له‌باكوور (زاموا)و خاك نامریه‌وه بووگ و له‌خوه‌رهه‌ڵاته‌وه ناوچه‌یل سۆمى و هاشمار و نارمان و له‌ناویشه‌وه راراو سیماش(سورداش) بگریگه‌وه . مه‌رزه‌گه‌یش له‌خوه‌رئاواوه ره‌سیگه هه‌ریم ئۆرانا(ئارابخا) ك هه‌مان كه‌ركووكه‌و كووتایى وه‌پى هاتگه، شاره‌یل ناوداریش جویر (بابیت ، داغارا ، بارا ، كاكرى ، زیمرى ، هۆدۆن ، مه‌سۆ ئارزیرۆ ، قه‌ڵاى ئۆزى و كینا) له‌بان خاك لۆلۆ، ك ئیڵاخه‌یل (نێسیر) یا (كێبنا) یا كویه‌ى (ئۆرمان) یا (ئه‌ورامان)یش وه‌لیا ك ده‌ریاچه‌یل (رانۆ)و (ئه‌دیرى) وه‌پیا گوزه‌ر ئه‌كا.
وه‌شیوه‌یگ گشتى تویه‌نیم بویشیم: فه‌رمانڕه‌وایى ئى ملله‌ته به‌ش فره‌یگ له كویه‌یل به‌ش ژویه‌ر ده‌ربه‌ندیخان گریگه‌وه تا ره‌سیگه ده‌ریاچه‌ى (ورمێ) یا ژویه‌رتر وه‌ره‌و باكوور خوه‌رئاوا ك ناوچه‌یل (زه‌هاو) تا (حه‌لوان)و سلێمانى و به‌شیگیش له سووریایش گریگه‌وه ك مه‌ركه‌ز سیاسى ئى ملله‌ته (زیمیرى) بویه. وشه یا كه‌لیمه‌ى لۆلۆیى له‌زوان (ئۆدارتۆ) وه‌مه‌عناى بیگانه‌و دوشمن تیه‌یگ و له‌زوان (هۆرى یا خۆرى)یش وه‌مه‌عناى كویه‌نشین تیه‌یگ . كویه‌نترین شوونه‌وار یا پاشمه‌نده‌یگ ك له‌ى ملله‌ته مه‌ندویگه‌جى ك یه‌كیگن له تایفه‌یل دویاى(ماد) یا كورد یا له‌ملله‌ته‌یل زاگرۆس، ئه‌ویش كوچگه نویسریاگه‌گه‌ى (شا نه‌رامسین ئه‌كه‌دى)ه له(2254 و . ز)، ك له‌و شوونه‌واره نه‌رامسین باس سه‌ركه‌فتنه‌یلى كردگه له‌دژ (ساتۆن)پادشاى لۆلۆیى ك ده‌سڵات داشتگه له‌بان ناوچه‌یل ده‌وروه‌ر ده‌ریاچه‌یل دجله‌و سیروان و تایفه‌یل تر. هه‌ڵبه‌ته ئى هه‌واڵه راسه‌و (نارامسین)یش له‌جه‌نگ وه‌رانوه‌ر لۆلۆیه‌یل سه‌ركه‌فتن ته‌واویگ وه‌ده‌سهاورد، وه‌لى ناوبریاگ باس له‌و رووژگار كویه‌نه نه‌كردگه ك له‌شكر گووتى له‌شكر ئه‌كه‌دى شكانگه‌و حكوومه‌ت (نه‌رامسین)یش كووتایى هاتگه. ئه‌و پیرووزى گووتیه‌یله ئازادى سه‌روه‌خوه‌یى ئه‌را لۆلۆه‌یلیش هاورد .
هه‌ڵبه‌ته وه‌رجه ئه‌و تاریخیشه له‌و نویسریاگه ك په‌یوه‌ندى دیریگ وه (سه‌رجۆن 2334 و . ز) ك وه‌رجه نه‌رامسین ئشاره‌ت وه‌پى كریاس وه‌ل لۆلۆه‌یلا دوشمنایه‌تى داشتگه . وه‌ل ئه‌وه‌یشا له‌شوونه‌واره‌یل تر ك تایبه‌ته وه لۆلۆه‌یل و(ئانوبانین) پاشاى لۆلۆیى له‌بان په‌ل (زه‌هاو) ك له‌وه‌رده‌م (عه‌شتار) خوداوه‌ند وسیاگه‌و نه‌خشه‌گه‌یش له‌كویه‌ى (باتیر) تاشریاگه ، وه‌گووره‌ى ناوه‌ڕووك نه‌خشه‌و نویساننه‌گه له‌یوا نویسیاگه‌و ئویشیگ : هه‌ر كه‌سیگ ئى تابلۆ یا له‌وحه‌و له‌ناو بووه‌یگ و بشكنیگه‌ى یا بفه‌وتنیگه‌ى، دوعام ئه‌وه‌سه بكه‌فیگه وه‌ر نه‌عڵه‌ت و دوعاى (ئانۆ و ئانتۆم و بێل و بلیت و رامان و عه‌شتار و شاماش) .
